Videoyu izlemek için: Roket Soba Yapım Aşamaları – Marmariç
Roket soba nedir?
İsmi yanıltmasın, bir silah ya da uzay aracını çağrıştırsa da bunlarla ilgisi yanarken çıkardığı sesin benzerliğinden ibaret. Bir tür odun sobası diyebiliriz genel olarak, aslında odun yakan bir tür soba demek daha doğru olur çünkü bildiğimiz odun sobalarıyla ne görüntü ne de işleyiş olarak bir benzerlikleri var. Ne kadar farklı veya benzer olduğuna sobanın yapım aşamalarını izlerken kendiniz karar verebilirsiniz.
Peki nerden çıktı bu roket soba yapma işi?
Roket soba fikriyle doğal mimari konularında araştırmalar yaparken karşılaştık ilk olarak. İki-üç yıl önce Mustafa’dan duyduğumu hatırlıyorum. Yığma kerpiç (cob) yapıları araştırırken Ianto Evans ve Leslie Jackson’ın birlikte yazdıkları Rocket Mass Heaters adlı bir kitapla karşılaştım. Gayet sade ve anlaşılabilir bir dille sobanın bütün detayları anlatılıyordu kitapta. Ayrıca internette bulabildiğimiz bütün kaynaklar sobayı yere göğe sığdıramıyorlardı. Roket sobanın bizi en çok cezbeden yanı son derece verimli bir soba olma iddiasıydı. Az odun yakarak daha fazla ısınmak! Bu iddianın gerçekliğini sınamanın tek yolu sobayı yapmaktı çünkü memlekette roket soba yapıldığını hiç duymamıştık.
Bu arada roket soba sadece ısınma amaçlı değil su ısıtma, yemek pişirme amaçlı veya kombine şekillerde de kullanılabilen bir soba. Ama biz ısınma konusuna odaklandık çünkü ısınmak için odun yakıyoruz ve odunumuzu da ormandan kendimiz hasat ediyoruz. Yapanlar bu işin ne kadar zaman ve emek istediğini bilirler. Bu işi değil Ianto Evans’ın dediği gibi dörtte bire indirmek, yarıya bile indirsek bizim için büyük tasarruf olacaktı.
Nasıl oluyor da bu kadar verimli oluyor?
Sonuçta odun yakılıyor bu sobada ama tamamı ve sonuna kadar yakılıyor. Öyle ki bacadan sadece karbondioksit ve su buharı çıkıyor ve tabii geride bir miktar da kül kalıyor. İşin püf noktası, yanma tüneli ve ısı yükselteci olarak adlandırılan ortamların ısısını yüksek tutmak. İşte bu nedenle sobanın içinde kalan tuğla yapının yalıtılması gerekiyor. Sobanın içinde yanan ateşin ısısını dışarıya vermemek için yalıtmak tuhaf gelebilir bildiğimiz soba mantığıyla ama değil. Normal sobada yaktığımız ateşin ısısı ortama yansısın isteriz. Böyle olunca sobanın içindeki ateş belli bir ısının üstüne çıkamaz. Bu da, odunun yanması esnasında çıkan gazların, özellikle tutuşmak için daha yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duyan gazların yanmadan bacadan çıkıp gitmesine izin verir. İşte ateşi yalıtarak içerideki ısıyı en yüksek seviyesine getirmiş ve odunun tamamını en verimli şekilde yakmış oluyoruz.
Odunun tamamını yakıp maksimum ısı elde etmek işin bir yarısıysa diğer yarısı da bu ısıyı en verimli şekilde kullanabilmektir. Bunun için de çıkan ısıyı bacadan atmosfere göndermek yerine sobanın borusunu bir toprak sedirin içine gömerek ısıyı bu sedirin tutmasını sağlıyoruz. Soba yandığı sürece ısıyı depolayan bu kütle, yanmadığı zamanlarda ısıyı ortama vererek mekânın soğumasını geciktirmiş oluyor.
Roket sobanın verimli yanma ve ısıyı verimli kullanmanın yanında bir avantajı da yakacak olarak ince dalların tercih edilmesi. Normal sobalarda ince dallar tutuşturma haricinde pek tercih edilmez çünkü çabuk geçer ve sık sık besleme gerektirir. O yüzden ormandan odun yapanlar ince dalları eve götürmeye bile tenezzül etmezler. Roket sobadaysa besleme haznesini doldurduğumuzda dalların arasındaki boşluklardan hava emişini daha homojen ve ayarında verir. İki tane kalın odundan ziyade ince dallar daha “gürültülü” yanma sağlar.
Kadı kızının kusuru
Başta da söylediğim gibi kaynaklar roket sobayı yere göğe sığdıramıyor ama bizim gözlemlediğimiz “kusur” denebilecek taraflarını da belirtmek gerek. Sabit olmasını bir kusur sayabiliriz, yani yaz geldiğinde bildiğimiz sobalar gibi söküp bir kenara kaldıramıyorsunuz bu sobayı. Sediri yazın da kullanabileceğimizi düşünsek bile bir büyük ve bir küçük varilden oluşan hacmi yaz ayları boyunca feda etmiş oluyoruz. Belki büyük mekânlarda değil ama küçük mekânlarda dezavantaj olarak sayılabilecek bir durum. Özellikle de yılın büyük bölümünde soba yakılmayan Ege ve Akdeniz bölgelerinde. Tabii ülkenin daha soğuk, kışın daha uzun sürdüğü bölgelerinde böyle bir dezavantajdan bahsedemeyiz.
Diğer bir kusur değilse de, bilinmesi gereken önemli bir nokta; roket sobanın sürekli kullanım için tasarlanmış bir soba olduğu, aralıklı kullanmaya elverişli olmadığıdır. Yukarıda belirtildiği gibi, roket sobanın tam verimli çalışabilmesi için içindeki tuğla yapının ve ısı kütlesi olarak çalışan toprak sedirin ısınması gerekiyor. Bu yapı soğuduğunda tekrar ısınması, dolayısıyla mekânın ısınması normal sobadan daha fazla zaman alıyor.
Bunu da belirttikten sonra sobayı yapmak isteyenlere kolay gelsin demekten başka bir şey kalmıyor. Umarım bu tecrübemiz ilgililere yardımcı olur.
Maliyet:
| 90 adet ateş tuğlası ve şamot harcı | ≈150 tl. |
| Borular | 400 tl. |
| Variller | Hibe |
| Gaz beton | Hibe |
Permakültür'e Giriş Kitabını
Sinek Sekiz Yayınevi'den temin edebilirsiniz.
ellerinize sağlık,roket sobayı evlerinde deneme imkanı olmayanlara bir tavsiyem var, biz normal odun sobamızın 3 tarafına kesilmiş ankara taşından kuru duvar ördük (yani üşenmezseniz baharda kaldırılabilir), sobayı yemek pişirmek için pek kullanmadığımız için üstüne de taş dizdik, soba yandıktan bir süre sonra taşlar çıplak ayaklarınızın dayanamayacağı kadar ısınıyor ve ısısını çok uzun süre koruyor, çok soğuk olmayan günlerde akşam 5-6 saat soba yaktığımızda ertesi gün ev hala sıcak oluyor, hatta yine böyle normal bir sobanın, borusunu aşağı indiremeyeceğimiz için, üst kata uzatma imkanı olsaydı orada sıcak bir sedir yapılabilir diye bir teorim de var…not: roket sobanın varilli kısımları da yazları üstlerine dantel örtülerek fiskos masası ve sehpa olarak kullanılabilir 😀
herşey güzelde bu sobanın külünü nerden alıyorsunuz? onu anlayamadım..
mantık güzel ama harbi bu külleri nasıl çıkarıyolar ben de anlayamadım hüseyin gibi
Kül için bir çekmece yapılabiliyor. Bu ilk sobamızda yapmadık. Bunda kül biriktiği boşluktan bir kepçeyle ya da ucu kepçe gibi yukarı dönük küçük bir kürekle boşaltılıyor.
Selamlar
Çok şık olmuş tebrikler.
Avantajları çok da acaba borular kurum dolmuyor mu? Tüm sediri bozup yapmak çok mantıklı değil. Bir de yanarken is çıkıyor mu bildirirseniz çok seviniriz.
Teşekkürler…
Tam yanma ve güçlü çekiş sağlandığı için kurum olmuyor yada çok az oluyor.
Tabii ki sediri bozmak söz konusu değil 🙂 Kurumu temizleyebilmek ve boruların içine ulaşabilmek içi kontrol noktaları var. Buradan açılıp kontrol ve müdahale edilebiliyor. Kontrol noktalarından biri varilin yanına bir diğeri de sedirin bittiği noktada, yukarı doğru geniş açı yapan yerde. Binanın dışında da bir kontrol noktası var.
Hiç tütme(isten kastınız bu ise) olmuyor… Boru sedire gömülmeden önce ek yerleri alüminyum yanmaz bantlarla kapatıldı ve soba yakılarak kontrol edildi.
çok güzel olmuş ellerinize saglık,
kullandıgınız tugla ebadları nedir acaba,
selamlar ,saygılar
Biz 5×10×20 cm’lik tuğlalar kullandık fakat farklı boyutlarda tuğlalar da kullanılabilir.
Hayırlı olsun! Yapılışını görmüştük. sevgiler
Merhaba,
Öncelikle emeğinize sağlık diyorum. İzlerken benim de aklıma takılan sorulardan bir kaçıydı; kurum olmuyor mu ve kül çıkmıyor mu soruları. Ama çözümleri bulmuşsunuz. Benim aklıma takılan soru da şu oldu: Evi ve sediri ısıtmak zor demişsiniz acaba, devridaim şeklinde işleyen bir su tesisatı eklenebilir mi?. Soba yandıkca ısınan ve rabıtaların altından geçen, sedirin ısınmasından daha da önce ısınmaya başlayan zeminler oluşmasına fırsat tanıyan, azaldıkça su ilave edilebilen bir sistemden bahsediyorum.
Proje çok güzel, daha da effektif biçimde kullanılabilir düşüncesindeyim. Aklıma takılanı paylaşmak istedim.
Selam ve sevgilerimle..
Selamlar,
Suyu roket sobanın varilinin dış, hatta daha etkin olması için iç çeperine sarmal şeklinde yerleştirilen bir boru (yüksek ısıya dayanıklı ve ısı iletkenliği yüksek olmak şartıyla) içinden geçirerek, ısıtmak istediğiniz başka mekanlara da taşıyabilirsiniz. Eğer ısıtmak istediğiniz mekan sobanın bulunduğu yerden daha yüksekteyse, ısınan suyun genleşip yükselmesi (termosifon etkisi) sayesinde ilave bir düzenek kullanmadan sıcak suyu taşıyabilirsiniz. Eğer sobadan daha yüksekte değilse dediğiniz gibi devridaim pompası kullanmanız gerekecektir. Çok az enerji kullanarak bu işi görecek pompalar mevcut fakat elektriğe bağımlı olursunuz bu durumda. Soba hızını aldıktan sonra elektrik kesilirse su dolaşımı duracağından ısı iletimi sağlanan boru ve genleşme kabındaki veya varilin üzerine konulabilecek tanktaki su kaynayacak ve taşacaktır. Bunun önüne de kesintisiz güç kaynağıyla (ups) geçilebilir ama bu da maliyet ve ekstra bakım onarım getirir. Bir de ne kadar küçük ve sessiz olurlarsa olsunlar, devridaim pompalarının bir gürültüsü olacağından özellikle uyunan mekanlardan uzak tutulmaları veya iyi izole edilmeleri gerekir. Tercih meselesi… Bizim tercihimiz öncelikle en basit şekilde çalışan bir roket soba yapmaktı. Sizin öneriniz gibi başka fikirlerin de denenip olumlu veya olumsuz sonuçlarının paylaşılması dileğiyle.
Kubbe evleri seyrederken roket sobaları ve Turkçe arama sonuçlarındanda sizi buldum deneyip öğrendiklerinizi paylaştığınız için teşekkür ederim.
Su devir daimi için buhar makinası olsa elektrik kesintisi vs. hiç etkilemez ama maliyet ve teferruat
Tam yanma oluşana kadar bile olsa odaya duman girecektir. Bu sobanın anladığım kadarıyla olayı bacası olmaması… Baca olmayınca ısı kaybı sıfır oluyor. Ama bacasız bir soba hangi sistemle dumanı odaya vermiyor anlamadım doğrusu, anlatırsanız ve yanlış anladığım birşey varsa düzeltirseniz sevinirim.
Elinize sağlık, iyi ki varsınız…
Sobanın bacası var. Verimlilik, sıcak gazların ısısının borunun içinden geçirildiği toprak sedir tarafından emilmesiyle sağlanıyor.
Hemen hemen bütün videolarınızı ve yazılarınızı bilgisayarıma kaydettim(başka sitelerde olanlarda dahil).Size ilk yazımın soba üzerine olacağı aklıma gelmezdi ama şans buna denk geldi.
İki sorum olacak,birincisi sobanın yalıtımını çok iyi yapmasak bulunduğu ortamı da ısıtsa sonuçta zamanla sediride ısıtacak yada ısınan sedir evin o bölümünü ısıtmaya yeterli mi(40-50 mt2),ikincisi mühendis değilsiniz ama teoride (pratikte deneyen varsa o daha iyi olur) bu sediri ne kadar uzatabiliriz,çünkü hayalimde ki ev de kare salonun hemen hemen her yeri sedir olacak.
Çalışmalarınızı ilgiyle takip ediyorum-uz.Umarım bir gün kompostla ilgili tiyolarınız varmı aşamasına geçebilirim.
selamlar, ben de sadece bir “permakültür” kelimesinden girip, solar sistemler, kendi kendine yeten ve dönen yaşam alanlarına dalmış bulunuyorum, derya deniz gittikçe büyüyor.
Roket soba’nın ingilizce birçok versiyonunu izledim ve sizinki ilk türkçe versiyonu, en azından benim bulabildigim, lakin bir konudaki merakımı gideremedim, tüm sistem içinde biriken kondens su buharını kontrol açıklıklarından alabiliyor musunuz, yoksa kendi haline bırakıp yeniden buharlaşıp baca gazı olarak atılmasını mı bekliyorsunuz?
tekrar teşekkürler,
tolgatan
Merhaba,
Su buharı için özel bir önlem almadık ve şimdiye kadar bir sıkıntı yaşamadık.
cok orijinal bir şeyi denemişsiniz öncelikle bunun için size teşekkür ediyorum.ancak aklıma takılan bişi var roket sobada ki variller belli bir süre sonra delinecekler yastığın altındaki boruda her ne kadar paslanmaz olsada onlarda çürüyecek bunun için düşünülmüş bişi varmı yoksa oralar yıkılıp borular yenidenmi döşenecek teşekkür ederim..
Selamlar,
toprak sedirin içinde kalan borular tamamen çürüse de toprak kurumuş olacağından boşluk göçmeyecektir. sac parçaları dökülüp tıkanıklık yapsa da onlara kontrol deliklerinden ulaşılabilecektir.
varilin en çabuk hasar görecek yeri, alevin ilk vurduğu üst kısmı olacaktır. zamanla aşınıp delinirse eskiyi kesip yerine yeni bir parça kaynatabilirsiniz. herhangi bir yeri yıkmanıza gerek kalmaz.
Sirkülasyon pompası ses çıkarmaz.Çalıştığını anlamak için elinizle dokunmanız gerekir.Elektrik kesintisinde sulu ısıtma sistemindeki aşırı ısınma neticesi oluşacak genleşmeyi açık imbisat tankı ile çözebilirsiniz.
Kap en üst noktaya konacak.Bağlantı dönüş hattına (TE atmak suretiyle) yapılacak.İmbisat şamandıra ayarını minimum yapıp kapta genleşecek suya yer açmanız gerekir.
İyi çalışmalar.
Yukarıdaki yazıya, Ekşi Sözlük’te “Roket Soba” başlığı altında yer alan bir link üzerinden tesadüfen geldim. Elementer düzeyde kalmış, ama iyi niyetli bu yazıya birkaç ekleme yapmak isterim. Ayrıca “Kadı kızının kusuru” kısmına hiç katılamayacağım. Şöyleki:
1- Roket soba (rocket stove), çalı çırpı ve ince odunları yakarak yüksek verimlilikte ısı sağlayan bir tür sobadır. Yanma şeklinin bir ölçüde rokete benzemesi nedeniyle bu isim verilmiş olabilir. Roket ile başkaca hiç bir benzerliği yoktur. Bilindiği gibi, odunun yanması için oksijene ihtiyaç varken, roketler tam tersine, oksijensiz ortamda (uzayda/atmosfer dışında) daha verimli çalışmaktadır. Roket tabiri de muhtemelen İtalyanca “rocchetto” roket motorundan gelmektedir.
2- Roket soba, temel tasarım şekli itibarıyla “L” şeklindeki bir boru veya kutu profilden ibarettir. Üç bölümden oluşur. L’nin alt ucundan temini kolay / maliyeti düşük çalı çırpı, tahta parçası sokulur. Bu kısımda ayrıca, yanma ve hava akımı oluşturması için gerekli hava kanalı (veya delikleri) bulunur. L’nin dirsek kısmı, büyük ölçüde yanmanın başladığı ve geliştiği yerdir. L’nin düşey kısmı ise, yanmanın devam ettiği, yanma sonucu ısınan havanın (gazın) konveksiyon akım oluşturarak dirsekten yukarı (borunun ucuna) doğru yükselerek boru ucuna konmuş bir kaba ısıyı transfer eden bir düzenektir. Üstte borunun ucuna böyle bir kap koymayıp yanma yolunu uzatmak suretiyle bir ortamın ısıtılması da mümkündür (boruları dolaştırmak suretiyle). Yukarıdaki yazı biraz bu durumu öne çıkarmış.
3- Enerji fakiri Afrika ülkeleri başta olmak üzere, ABD ve bazı batılı ülkelerin kırsalında yemek pişirme, su ısıtma ve ortam ısıtma amacıyla kullanımı yaygındır. Internet üzerinden bu işe ömrünü vakfetmiş Dr. Winiarski’nin çalışmaları, EPA (US Environmental Protection Agency) tarafından yayınlanan roket soba tasarım kriterlerine ve daha pek çok bilgiye ulaşmak mümkün. Bu sobalarla ilgili olarak “rocket stove” anahtar kelimeleriyle Google, Pinterest ve Youtube üzerinden pek çok resim, video ve yazıya ulaşılabilinir.
4- Roket sobaların ev veya sera içinde ısıtma/pişirme amacıyla kurulmuş (sabit) olanı da var, bahçenin herhangi bir köşesine ya da araba bagajında pikniğe taşınabileni de. Sıcak Afrika ülkelerinde daha çok pişirme amaçlı kullanılmaktadır. Yanması / tutuşturulması çok kolay olduğundan gün içinde defalarca yakılıp söndürülebilir.
5- Kriterlere uygun, iyi tasarlanmış bir roket sobada odun yanmasının tüm aşamaları (dehydration, pyrolysis & gasification, burning bush, char combustion, ash) çok iyi gerçekleştiğinden yakılan odundan %90’a varan oranda verim alınabilir. Çalı çırpı veya ince dallar temini kolay, maliyeti düşük ve verimliliği yüksektir (buna pelet’te dahil).
6- Kırsalda yaşayanlara veya müstakil bahçeli evi olanlara tavsiye ederim, hem hobi olarak hem de sağladığı yarar bakımından. Roket sobası ev ısıtmaya katkı sağlaması ve pişirme/su ısıtma fonksiyonları dışında, ayrıca ekmek/pide/pizza fırını, ızgara, barbekü ve tütsüleme (smoker) işleri için de pekala verimli ve kontrolü kolay bir ısı kaynağı olarak kullanılabilir. 4 Mart 2016.
Katkı sağlaması ümidiyle.
Dünyada 3 milyardan fazla insanlar,yemeklerini açık ateşte pişirmektedirler.Bu pişirme şeklı ile duman ve partiküllerden (zehirli gazlar) , solunum yolu, cilt hastalıkları oluşumaktadır,ayrıca yanma tehlikesi de olabiliyor.Açık ateşte alevin çoğunluğu boşa gitmekte olup, odun ziyanlığı dolayısıyla da ormansızlaşmaya neden oluyor.Bu nedenlerle ABD’de Aprovecho soba araştırma ve geliştirme merkezinde, Dr. Larry Winiarski liderliğindeki ekip roket sobaları bulmuşlardır.